Semen analizi erkek infertilitesinin değerlendirilmesinde günümüzde en çok kullanılan testlerin başında geliyor. Ancak değerlendirme mikroskop aracılığı ile semen sıvısı içerisindeki hücrelerin incelenmesinden ibaret. Aslında 21. yüzyılda semen analizi değerlendirmesini, 1677 yılında mikroskobu bulan ve ilk kez spermi tanımlayan Hollandalı Anton Van Leeuweenhoek’tan farklı yaptığımızı söyleyemeyiz. Semen analizinde, semen sıvısı içerisinde bulunan spermlerin sayısı, hareketi ve yapısal olarak normal olup olmadıklarını inceliyoruz, ayrıca sıvı miktarı, ph, renk, koku gibi yine fiziksel özellikleri değerlendiriyoruz. Hala spermin fonksiyonel olarak değerlendirecek bir testimiz yok. Ama tüp bebek uygulamaları: invitro fertilizasyon (IVF) veya intrasitoplazmik sperm enjeksiyonunu (ICSI) spermin fonksiyonel değerlendirebileceğimiz pahalı bir test olarak düşünebiliriz.
Spermin değerlendirilmesinin doğruluğu, analizi yapan kişinin tecrübesi ve bilgisi ile doğru orantılıdır. Dünya Sağlık Örgütünün Laboratuvar kitapçığında detaylı olarak sperm analizinin yapılışı tarif edilmesine rağmen laboratuvardan laboratuvara sonuçlar farklılık göstermektedir. Uzun yıllar Avrupa ve Amerika’da sperm analizinin kalite kontrolü ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır ancak yine de laboratuvarlar arasındaki fark düzeltilememiştir. Bu nedenle semen analizlerini bu konuda tecrübesine güvendiğimiz ve sık olarak sperm analizleri yapan tüp bebek merkezlerinin tecrübeli embriyologlarının verdiği raporlar daha doğru olacaktır. İnfertil erkekte sperm analizindeki değerlere bakarak operasyon veya tüp bebek uygulamaları gibi önemli kararları veriyoruz.
Örneğin azospermi (azoospermia) teşhisini de sperm analizi sonucuna bakarak veriyoruz. En az iki sperm analizine bakılması ve hiç sperm çıkışının olmaması azospermi tanısının konmasında önemlidir. Ancak azospermi tanısı konmuş erkeklerin bir kısmında (%10-15) dikkatli ve uzun araştırma ile santrifüj sonrası pellette sperm bulunabileceğini pratiğimizde görüyoruz. Bu nedenle dış laboratuvarlarda azospermi denilen erkeklerde kendi merkezimizde bir semen analizi yaparak azospermi olup olmadığını mikro-TESE operasyonundan önce kontrol ediyoruz. Bu yolla az sayıda sperm olan kriptozoospermik erkeklerde operasyona gerek kalmadan ejakülat spermleri mikroenjeksiyon işleminde kullanılıyor.
Son olarak erkeğin değerlendirilmesinde semen analizi önemlidir. Ancak analizin yapıldığı merkezin tecrübesi ve güvenilirliği de semen analizinin doğruluğu açısından önemlidir. Erkeğin değerlendirilmesi sperm analizi ile yapılmamalı, infertilite konusunda uzman bir ürolog tarafından medikal geçmişi, genital muayenesi ve gerektiğinde hormonal veya genetik incelemeler ile birlikte yapılmalıdır.
