Tüp bebek uygulamalarında başarının en önemli etkenleri en iyi spermin seçilerek olgun yumurta ile birleştirilmesidir. Yani ‘gamet’ olarak adlandırılan sperm ile yumurta kalitesi ve bunların birleşimi ile oluşacak olan embriyonun kalitesi gebelik oluşumunu olumlu etkiler. Çiftlerin tüp bebek yöntemlerinde amaçlarının çocuk sahibi olma özlemlerinin sona ermesi yani ‘kucağa çocuk alma’ canlı doğum olarak nitelendirirsek buna etki eden en önemli faktörlerden biri sperm seçimidir.
Tüp Bebek Tedavisinde Sperm Kalitesi Neden Önemli
Kadın yaşının yumurta kalitesinde en önemli faktörlerden biridir. Ancak yumurta kalitesini hala test edebilecek yöntemler yok. Peki erkekte sperm seçimi nasıl oluyor? Doğanın gizemli bir şekilde sperm ve yumurtanın birleşmesini sağladığı normal gebeliği, spermi hangi kriterlere göre seçerek yumurtalara enjekte ediyoruz? Peki bu en ‘iyi’ veya ‘kaliteli’ sperm nedir?
Semen içerisinde milyonlarca sperm bulunur ama bunların bir kısmı hareketsiz (cansız) sperm veya yumurtanın içerisine giremeyecek yapı bozukluğu olabilir. Yani en iyi spermi öncelikle hızlı hareket kabiliyetinden (kuyruk ve boyun yapısal bozukluğu olmadığını gösterir) ve genetik yapıyı taşıyan baş yapısında bozukluk olmayan ‘normal’ kriterlere uyan sperm olarak tanımlayabiliriz. Spermlerin seçimi mikroenjeksiyon işleminde kullanılan özel mikroskoplar ile yapılır. En iyi yüzücüleri seçmek için sayıları yüz milyonları bulan spermlerin yıkama yöntemi ile hem meni sıvısından (ejakülat) ayrıştırılması hem de yüzeye doğru yüzen hızlı yüzücülerin toplanması basitçe sağlanır. Sıklıkla kullanılan bir diğer yöntemde ise farklı yoğunlukta filtrelerden semenin içerisindeki sperm hücreleri geçirilerek normal yapıda olanların dibe çökmesi ve olgunlaşmamış veya anormal sperm hücrelerinin filtrelerin üzerinde kalması sağlanır. Bu yöntemler mikroenjeksiyon yönteminde sperm seçiminden önce sıklıkla kullanılan ayrıştırma yöntemleridir.
Sperm Seçiminde Sperm DNA Hasarının Önemi Nedir?
Mikroenjeksiyon için sperm seçiminde bazı durumlarda hareket ve yapısal özellikler yeterli olmayabilir. Spermin tespit edemediğimiz baş yapısının içerisindeki genetik materyalde bozukluklar olabilir. Genetik bozuklukların tespitini sağlayan özel testler mevcuttur ancak bu testleri kullanırken hücrelerin boyanması veya bir takım özel uygulamalar nedeni ile sperm hücreleri öldüğünden mikroenjeksiyon işlemi için bu yöntemler seçmede kullanılamazlar. Örneğin sperm DNA hasarında kullanılan TUNEL testi veya sperm kromozomal bozuklukları gösteren FISH testi gibi testler tanısal amaçla kullanılan testlerdir. Sperm genetik yapısında anomali varsa, tüp bebek uygulamalarında gebelik oluşmaz veya tekrarlayan düşük olabilir. Bu durumlarda sperm seçimi için özel yöntemler kullanılır. Herkese veya her duruma uygun olmayan bu testlere kısaca göz atalım.
IMSI Yöntemi Nedir?
6000 kat büyütme sayesinde sperm baş yapısındaki keseciklerin tespiti ve organel yapısının incelenerek sperm seçimi. Son yıllarda yapılan analizler tekrarlayan ICSI başarısızlıklarında kullanımı açısından faydalı olabileceğini söylese de, her ICSI uygulamasında rutin olarak kullanımı önerilmemektedir.
PICSI veya Sperm Yapışma Testi Nedir?
Olgun, DNA yapısı normal ve hareketi normal sperm seçiminde yumurtanın salgıladığı özel bir maddeyi içeren diskleri spermlerin bulunduğu sıvıya koyarak bu disklere yapışan
spermlerin seçilmesidir.
Bu yöntem gebelik ve canlı doğum oranlarında normal sperm seçim yöntemlerine üstünlük sağlamasa da düşük oranlarında anlamlı azalmayı sağladığı gösterilmiştir.
MACS Yöntemi (Magnetic Activated Cell Sorting) Nedir?
Sperm seçiminde magnetik alan kullanılması ile spermlerin seçimidir. Üzerinde sperm hücrelerine yapışmayı sağlayan nano partiküller sperm bulunan ortama konulur. Hücre zarı yapısı bozuk olan spermler bu nano partiküllere yapışır. Magnetik alandan spermler geçirilirken partiküllere yapışan spermler ile sağlam ve kaliteli spermler ayrılmış olur. Bu yöntem ölmeye programlanmış apoptotik sperm hücrelerinin ayrışmasını sağlar.
Mikroçip veya Mikroakışkan Kanallarla Sperm Seçimi Nedir?
Spermin hızlı hareketli olanlarının rahim ağzı kanalından geçerek tubalara kadar ulaşması gibi mikrokanallardan oluşan bir düzenek sayesinde hızlı ve normal yapıda olan spermlerin seçimini sağlayan yöntemdir. Bu yöntemin kullanılması için erkekte belli sayıda ve harekette sperm olması gerekir. Yanlış bilgilendirme nedeniyle çiftler sperm çip diye adlandırılan bu yöntemin kullanılmasını istemektedir. Ancak bir milyonun altında sperm sayısı olan veya yıkama sonrası spermi olan erkeklerde ve azoospermik erkeklerde kullanılamaz.
