Erkek faktörü kısırlığının en yaygın nedeni düşük sperm sayısı olsa da bazı erkeklerde infertilite (kısırlık), sperm hareket azlığı sebebiyle oluşmaktadır. Spermlerin, bir yumurtayı dölleyebilmesi için yumurtaya ilerlemesi gerekmektedir. Bu nedenle, normal sperm hareketliliği erkeklerin üreme sağlığında oldukça büyük bir rol oynamaktadır. Sperm hareket edemediğinde doğal gebelik gerçekleşemez.
Sperm hareketliliği nedir?
Sperm hareketliliği, spermin kadının üreme sistemi boyunca kadının yumurtasına ulaşması ve döllenmesi için uygun şekilde hareket etme kabiliyetini ifade eden kavramdır. Sperm motilitesi olarak da adlandırılır. Gebeliğin ortaya çıkması için tüm spermlerin hareket etmesi gerekli değildir. Ancak, Dünya Sağlık Örgütü’nün 2010 yılında belirlediği kriterlere göre, bir semen analiz testinde verilen numunedeki spermlerin toplam hareketliliği en az %40 olmalıdır. Toplam hareketlilik; hareket eden tüm spermleri, ileriye doğru ilerleyenleri, daireler içinde hareket edenleri veya sadece kuyruklarını hareket ettirenleri kapsamaktadır.
Bununla birlikte, döllenme için hızlı ve ileri hareket edebilen spermlere ihtiyaç vardır. Sadece kuyruklarını hareket ettirebilen veya dairesel rota çizen spermler yeterli değildir. Birçok spermin hareketleri aynı nokta ile sınırlandırılmıştır. Düz bir çizgide hızla ileri doğru giden spermler, ilerleyen hareketliliğe sahip spermler olarak kategorize edilir. Doğal bir gebelik için (WHO 2010) spermlerin %32’sinin ilerici hareket kabiliyetine sahip olması gerekmektedir.
İlginizi çekebilir: Sperm Analizi Nedir, Nasıl Yapılır?
Hareket türlerine bağlı olarak spermler üç farklı dereceye ayrılır:
- İlerleyici hareket kabiliyetine sahip spermlerdir. Spermlerin oldukça güçlü oldukları, düz bir çizgi veya büyük daireler içinde hızlı yüzdükleri anlamına gelir.
- Bu spermler ilerleyici olmayan bir hareketliliğe sahiptir, eğri bir hareketle hareket etme eğilimindedirler.
- Hareketsiz spermlerdir. Sadece kuyrukları hareket edebilir ya da hiç hareket edemezler.
Sperm hareket azlığı nedir?
Hareket azlığı olan spermlerin yumurtaya zamanında ulaşma ve onu dölleyebilme şansı oldukça azdır. Teknik olarak astenospermi veya astenozoospermi olarak bilinen düşük sperm hareketliliği (motilitesi), etkin bir şekilde hareket edebilen spermlerin %32 oranından daha az olduğu durumlarda teşhis edilir. Spermlerin sınırlı hareket kabiliyetinden dolayı, yumurtaya doğru hareket etmekte zorlandığı anlamına gelir.
Düşük sperm sayısı (oligospermi) olan birçok erkeğin sperm hareketliliği de düşüktür ve bu duruma oligoastenospermi denir. Bazı erkeklerde sperm sayısı normal olsa da hareket azlığı görülebilir. Sperm hareketliliği bozukluğu olan bireylerde, sperm DNA kırığı seviyesinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir.
Bu içeriğimize göz attınız mı: Sperm Sayısı Kaç Olmalı?
Sperm hareket azlığı neden oluşur?
Sperm hareketliliğini etkileyebilecek çeşitli faktörler vardır ve bu faktörler düşük sperm sayısının nedenleriyle oldukça benzerdir. Yeterince sperm üretemeyen vücut sisteminin, düzgün hareket kabiliyetine sahip olan sperm üretme şansı da düşük olacaktır.
Bir erkeğin sperm kalitesini, şeklini, sayısını ve hareketini etkileyen bazı tıbbi ve çevresel sebepler vardır:
- Fiziksel veya psikolojik stres, sperm üretimini etkileyerek doğurganlık sorunlarına neden olabilir.
- Diyabet, hipotiroidizm, obezite, varikosel, testis kanseri, enfeksiyon gibi bazı sağlık koşulları genel sperm kalitesini etkileyebilir.
- Vitamin C ve Vitamin B12 eksiklikleri doğurganlık sorunlarına yol açabilir.
- Cinsel organların etrafındaki aşırı ısı, sperm üretimini olumsuz yönde etkiler.
- Bazı ilaçlar erkek kısırlığına yol açabilir bu nedenle kullanılacak olan her ilaç, hekimler tarafından reçete edilmelidir.
- Aşırı alkol tüketimi ve tütün kullanımı birçok sağlık sorununun nedenidir. Zayıf sperm sayısı ve hareket azlığına da neden olabilir.
- Spermin yapısal problemleri da hareket kabiliyetinde bozukluklara neden olur. Bu durumların yeni bulunan genlerin değişime uğramasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Sperm hareket kabiliyetini sağlayan orta parçada bulunan mitokondri adı verilen enerji sağlayan organellerde bozukluklar olabilir. Sperm kuyruğunda hareketi sağlayan mekanizmalarda bozukluklar spermlerin hareketsiz kalmasına neden olur. Solunum yollarında da bulunan titrek tüylerin hareketi de bozuk olduğundan bu erkekler sık tekrarlayan akciğer enfeksiyonu ve kronik bronşit hastalığına maruz kalırlar. Bu duruma Kartagener Sendromu adı verilir, hastaların organları ters tarafta bulunur örneğin kalp sağ tarafta karaciğer sol tarafta bulunur. Bazı erkeklerde nedeni henüz açıklanamayan sebepten kuyruk yapısı kısadır (tail-stump) bu spermler hareket edemezler.
Kullanıcılar bu içeriği de çok beğendi: Sperm Azlığı Nedir, Belirtileri ve Nedenleri Nelerdir?
Sperm hareket azlığı tedavi edilebilir mi?
Düşük sperm hareketliliği sorunuyla karşı karşıya kalan bir birey, Üroloji/Androloji uzmanı tarafından muayene edilmelidir. Bazı hormonal bozukluklardan veya yaşam tarzı değişikliklerinden dolayı sperm hareket azlığı tespit edilirse tedavi mümkündür. Ancak genetik bir nedeniyle oluşan problemlerde, yardımcı üreme teknikleri önerilebilir.
İntrauterin tohumlama (IUI) olarak bilinen aşılama tekniği, sağlıklı ve aktif spermlerin doğrudan rahime enjekte edildiği bir prosedürdür. Bu prosedür, spermin rahim ağzından fallop tüpüne kadar ulaşmasını kolaylaştırır. Toplam sperm hareketliliği 5 milyon ve üzeri olan erkekler için aşılama tekniği uygulanabilir.
Aşılamanın yetersiz kaldığı, sperm motilite oranının %30’dan daha düşük olduğunda durumlarda tüp bebek tedavisi (IVF) veya mikroenjeksiyon (ICSI) önerilir. Bu süreçte, kadından alınan yumurta doğrudan sperm ile döllenir. Döllenmiş embriyo, başarılı bir hamilelik sağlamak için rahime aktarılır.
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) ise şiddetli hareketlilik sorunları olan erkeklerde, hareketli sperm sayısının oldukça az olduğu durumlarda tavsiye edilir. Ejakülatta normal hareketli sperm bulunduğu sürece yapılabilir. Eğer hiç sperm hareketliliği yok ise testis dokusundan elde edilen spermler kullanılarak ICSI yapılır.
Sperm kalitesini artırmak için neler yapılabilir?
Bazı yaşam tarzı değişiklikleri, daha sağlıklı sperm üretmeye yardımcı olabilmektedir.
- Sağlıklı bir kilo aralığında olmak,
- Stres seviyesini düşük tutmak,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak,
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmak,
- Sigarayı bırakmak ve alkolü sınırlamak,
- Pestisit, kurşun ve diğer toksik kimyasallara maruz kalmamak,
- Cinsel organların aşırı ısınmasından kaçınmak sperm sağlığını iyileştirebilir.
