Kadından gelen bir yumurta ile erkekten gelen bir sperm döllendiğinde yeni bir yaşam başlayacaktır. Fakat döllenmenin gerçekleşebilmesi için verimli bir yumurta hücresi ve yeterli sayıda güçlü sperm hücrelerinin bulunması gerekmektedir. Bu nedenle, çiftlerin yaklaşık %15’i doğurganlıkla ilgili zorluklar yaşamaktadır.
Çiftlerde doğurganlık sorunlarının yaklaşık %30’u kadınlardan, %30’u erkeklerden kaynaklanmaktadır. Her iki bireyde kısırlığa neden olan problemin bulunma oranı da yaklaşık %30’dur. Kısırlık araştırması yapılan çiftlerin %10’unda ise hiçbir neden bulunamamıştır ve açıklanamayan infertilite olarak adlandırılmıştır.
Erkek kısırlığı (infertilite) nedir?
Kısırlık, üreme sistemi ile ilgili bir hastalıktır. Erkek kısırlığı ise, birçok nedene bağlı olarak gelişebilen ve bir erkeğin doğal yöntemlerle bebek sahibi olmasını zorlaştıran problemlerin genel adıdır. Kısırlık mevcut olan bireylerde, üreme sistemi ile ilgili sorunlar mevcuttur.
Erkeklerde kısırlık nedenleri nelerdir?
Erkeklerde görülen kısırlığın temel nedenleri; üreme sistemi organlarındaki yapısal engeller, sperm problemleri, hormonal sorunlar ve iktidarsızlık gibi işlevsel bozuklardan kaynaklanmaktadır.
Yapısal engellerden kaynaklanan kısırlık nedenleri:
Spermler testislerde üretilen üreme hücreleridir. 64 ile 72 gün boyunca testislerde olgunlaştıktan sonra, epididim adı verilen bir dizi küçük tüpten geçerek vas deferens adı verilen bir kanalla prostat bezinin üretrada hemen iki yanındaki kanallarla üretraya boşalır. Vas deferens, spermi boşalma kanalına iletir. Burada seminal veziküllerden ve prostat bezinden gelen semen sıvısı ile karıştırılır. Boşalma sırasında, kas kasılmaları spermi üretra içine ve penisin dışına gönderir. Tüplerin tıkanması veya yokluğu erkek kısırlığının temel nedenidir. Tüplerdeki deformasyonlar vazektomi, yaralanma, enfeksiyon gibi sebeplerle oluşabilir.
Sperm sayısı veya kalitesi ile ilgili sorunların çoğunlukla genetik faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir ancak bugün için bilgimiz dahilinde çok az sayıda üreme sağlığı sorununa yol açan genetik hastalık bilinmektedir. Sperm üretim bozukluğu olan bazı erkeklerde Y kromozomunun bazı bölümleri eksik olabilir.
Azospermi:
Semen sıvısının içerisinde sperm olmama durumudur. Bunun nedeni tüplerin tıkanması veya testis üretim yetersizliği olabilir.
Buradan bilgi alabilirsiniz: Azospermi Nedir, Nedenleri Nelerdir?
Oligospermi:
Ejakülat içerisinde gebelik için yeterli sayıda spermin olmamasıdır.
Anormal şekil:
Spermin yumurta hücresinin yüzeyine nüfuz edememesine neden olmaktadır. Sağlıklı bir sperm aerodinamik oval bir baş, boyun ve kuyruktan oluşan bir yapıdadır.
Zayıf hareketlilik:
Spermin yumurta hücresine yüzebilmesi yeteneğinin yeterli olmamasıdır. Sağlıklı bir spermin kadının üreme sistemi boyunca yüzmesine yardımcı olan bir boyun ve kuyruk bölümü vardır. Bu bölgelerdeki bozukluklar hareket kabiliyetini zayıflatır. Zayıf hareket kabiliyetine sahip spermler yavaş bir şekilde yüzebilir veya hiç yüzmeyebilir.
Spermin baş kısmında var olan akrozom yokluğu (globozoospermi):
Bu erkeklerin sperminin baş şekli oval yerine top gibi yuvarlaktır. Spermlerin baş kısmında var olması gereken akrozom parçacığı bulunmamaktadır. Bu kısım spermin yumurtayı delerek içeri girmesini sağlayan enzimleri içerir. Bu parçacık hasarlı olduğunda veya olmadığında spermlerin yumurtanın içerisine girmesi ve yumurtayı döllemesi mümkün değildir. Son yıllarda yapılan çalışmalarla akrozom bozukluğuna yol açan yeni gen bozuklukları tespit edilmiştir.
Sperm baş yapısındaki anormallikler:
Küçük baş, anormal büyük baş, çift baş veya şekilsiz baş yapısı anormal yüksek oranlarda görülen erkeklerin bu spermlerinin yumurtayı dölleme kabiliyeti olmadığından kısırlık problemi yaşamalarına neden olur.
Fonksiyonel problemler:
Erkek kısırlığına neden olabilecek birtakım fonksiyonel nedenler mevcuttur.
İktidarsızlık
Cinsel ilişki için yeterli bir ereksiyon sağlanamaması veya ereksiyonun sürdürülememesi durumudur.
Boşalma problemleri
Spermlerin penisten dışarıya çıkması yerine idrar kesesine kaçması gibi kısırlık faktörlerini meydana getirebilmektedir.
Testislerle ilgili sorunlar
Varikosel, yaralanma, torsiyon, enfeksiyon veya kemoterapiden kaynaklanan kısırlık vakaları mevcuttur.
Prostatektomi
Üzere prostat bezinin cerrahi olarak çıkarılmasının yan etkileri olarak bilinmektedir ve önemli bir kısırlık nedenidir.
Hormonal problemler:
Erkek cinsiyet hormonlarının seviyeleri, bir dizi bez ve hormonlar tarafından düzenlenir. Beyindeki hipofiz bezi, testislerde hormon üretimini hipotalamus rehberliğinde etkiler. Erkek kısırlığının nadir görülen bir diğer nedeni de, hipofiz hormonunun yeterince salgılanamamasıdır.
Erkek kısırlığı nasıl teşhis edilir?
Doğal yöntemlerle gebelik sağlanamadığında, erkekteki şüpheli bir kısırlığın teşhis edilebilmesi için yapılacak olan test ve tetkikler şöyledir:
- Fiziksel muayene ve tıbbi geçmiş,
- Semen örneğindeki anormalliklerin varlığını kontrol etmek için semen analizi,
- Hormon seviyelerini değerlendirmek için kan testleri,
- Genetik testler
- Testis içindeki kanalların sperm içerip içermediklerini tespit etmek için testis biyopsisi,
- Testis, Prostat bezi gibi üreme organlarını görüntülemek için ultrason taraması istenir.
Bakmak isterseniz eğer: İnmemiş Testise Bağlı Azospermi
Erkek kısırlığı tedavi edilebilir mi?
Erkek kısırlığının tedavisi, kısırlığa neden olan probleme göre yönetilmelidir.
Spermin üretilmesi, olgunlaşması veya boşalmasını önleyen sorunları çözmek için cerrahi yöntemler kullanılabilir. Skrotumdaki (torba) bükülmüş, şişmiş damarlar (varikosel) için yapılan varikosel ameliyatı sperm kalitesini artırabilir.
Bu da erkeklerde kısırlık sebeplerinden: Varikosel Nedir, Belirtileri Nelerdir?
Klasik cerrahi yöntemler etkisiz olduğu takdirde, perkütan epididim sperm aspirasyonu (PESA) veya epididimden açık cerrahi yolla mikroskop altında sperm elde etme işlemi (MESA) adı verilen başka bir cerrahi işleme geçirilebilir. Lokal anestezi altında, epididim içine ince bir iğne yerleştirilir. Sperm çıkarılır ve alternatif doğurganlık tedavileriyle birlikte kullanılabilir.
Kısırlığa neden olan etken hormon bozukluğu nedeniyle oluşmuşsa hormon tedavisine başlanabilir. Hormon dengesizlikleri spermin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Hipotalamus, hipofiz bezi ve testislerin birbirleriyle olan iletişimi ile ilgili herhangi bir problemden bozulabilir. Tedavi esnasında hipofiz hormonu tedavisi kullanılabilir.
Cerrahi yöntemlerle veya ilaçlarla sağlıklı spermler elde edilememesi halinde, alternatif doğurganlık yöntemleri kullanılarak gebelik sağlanabilir.
Aşılama (suni dölleme – IUI):
Bu yöntem, birçok sağlıklı spermlerin rahim ağzının girişine veya kadının rahmine direkt olarak iletilmesi ile gerçekleşir. Sperm daha sonra fallop tüplerine doğru ilerleyerek yumurta hücresine dölleyebilir.
Detaylı bilgi için bu sayfamıza göz atabilirsiniz: Aşılama Tedavisi Nedir, Nasıl Uygulanır?
Tüp bebek tedavisi (IVF):
Kadından alınan yumurta hücreleri ile erkekten alınan spermlerin laboratuvar ortamında döllendirilir ve embriyo oluşturulur. Oluşturulan embriyo direkt olarak rahime iletilir. Tüp bebek tedavisi esnasında en sağlıklı sperm ve yumurtalar seçildiği için gebelik şansı yüksektir.
Detay önemli: Tüp Bebek Nedir, Nasıl Yapılır?
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (mikroenjeksiyon – ICSI):
Alınan sperm ve yumurta hücrelerinin laboratuvar ortamında özel mikroiğne yardımı ile spermin yumurtanın içerisine aktarılarak döllendirme işlemidir. Her bir sağlıklı yumurtaya, tek bir sağlıklı sperm enjekte edilerek gerçekleşir. Döllenen yumurta, direkt olarak kadının rahmine iletilir.
