Sperm, erkeklerde testisler tarafından üretilen ve bir yumurtayı döllemek için gerekli genetik materyalleri içeren özel hücrelerdir. Ancak, erkek kısırlık vakalarının çoğu spermlerde meydana gelen olumsuz etkenler sonucu oluşmaktadır. Kısırlık tedavilerinin etkin bir biçimde sürdürülebilmesi için erkekten belirli miktarda sperm elde edilmelidir. Sperm hücresi menide bulunduğu için erkeklerden genel olarak mastürbasyon yoluyla semen örneği alınır. Semen sıvısı içerisinde düşük sayıda ve kalitede spermin olması, hiç hareketli sperm olmaması veya hiç sperm hücresinin olmaması (azospermi) yardımcı üreme teknikleri ile uygulanacak yöntemlerin başarı şansını etkiyecektir.
Testisten sperm elde etme yöntemleri, tüp bebek yöntemleri ile oluşacak embriyonun daha kaliteli olması ve gebelik şansının yükseltilmesi açısından çok önemlidir.
Testislerden sperm elde etme yöntemleri nedir?
Bir çiftin kısırlığının sebebi, cinsel ilişki sırasında erkekte ejakülasyon adı verilen semen sıvısında sperm sayısal, hareket veya yapısal bozuklukların olması veya hiç spermin olmaması (azospermi) cerrahi olarak toplanması gereklidir. Spermler, testisten veya testislerin üzerinde bulunan spermlerin toplandığı epididim bölgesinden alınabilir. Yardımcı üreme teknikleri için hazırlık aşamasında erkekten semen örneğinin alınıp incelenmesi ve bir ürolog tarafından erkeğin detaylı bir şekilde incelenmelidir.
Testislerden sperm elde etme yöntemlerinin amacı; zaten dışarı çıkmayan sperm hücrelerini üretildikleri organ olan testis dokusundan elde etmek; veya bazı erkeklerde dışarı çıkan sperm kalitesi uygun olmadığı durumlarda daha iyi kalitede ve mikroenjeksiyon (ICSI) yöntemi için yeterli sayıda spermleri elde etmektir.
Daha fazlası burada: Mikroenjeksiyon Nedir, Nasıl ve Kimlere Uygulanır?
Tedavi türü, problemin nedenine göre uygulanır ve 5 farklı seçenek mevcuttur:
- Perkütan epididim sperm aspirasyonu (PESA)
- Mikrocerrahi epididimyal sperm aspirasyonu (MESA)
- Testis sperm aspirasyonu (TESA)
- Testis sperm ekstraksiyonu (TESE)
- Mikroskobik testiküler sperm ekstraksiyonu (Mikro TESE)
Hangi durumlarda testislerden sperm elde edilebilir?
Semen sıvısında sperm olmayan ve bebek sahibi olmak isteyen erkekler için, cerrahi yöntemlerle testislerden sperm elde edilebilir.
Obstrüktif azospermi olarak bilenen problemde, sperm üretimi mevcuttur fakat sperm kanallarında meydana gelen herhangi bir tıkanma nedeniyle semende sperm hücreleri bulunmamaktadır. Bu durumda PESA, MESA, TESA veya TESE prosedürleri uygulanabilir.
Obstrüktif azospermiyi meydana getiren etkenler şunlardır:
- Vazektomi (sperm kanallarının bağlanması) operasyonu olmak,
- Yaralanma nedeniyle sperm salınımının önlenmesi,
- Klamidya-gonore gibi cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon geçirmek,
- Vas deferensin (sperm kanalları) konjenital yokluğu,
- Prostat ve mesane boynu operasyonları,
- Sonda veya uretra cerrahisi sonrası meni kanalının tıkanması,
- Retrograd boşalma (geriye boşalma) gibi boşalma sorunlarının yaşanması.
Sperm üretim probleminden dolayı semen içerisinde hiç sperm bulunmuyorsa (azospermi) obstrüktif olmayan azospermi durumu olabilir ve bunun için en uygun yöntem Mikro TESE operasyonudur.
Obstrüktif olmayan azospermiye neden olan faktörler şöyledir:
- Kemoterapi veya radyoterapi gibi kanser tedavileri,
- Doğurganlığı etkileyen genetik hastalıklar,
- Bir testisin alınması,
- İnmemiş testisler nedeniyle gerçekleşen ameliyatlar.
Cerrahi yöntemle sperm üretim bozukluğu olan erkeklerde testis dokusundan sperm elde etme yöntemleri içerisinde açık cerrahi yöntemler kapalı yani iğne ile yapılan aspirasyon yönteminden daha fazla sperm bulma başarısına sahiptir. Açık cerrahi yöntemler içerisinde sperm bulma başarı şansı en en yüksek olarak kabul gören mikro TESE operasyonu olarak kabul görmektedir.
İlginizi çekebilir: Azospermi (Azoospermia) Nedir, Nedenleri Nelerdir?
Doğru yöntem nasıl seçilir?
Erkeğin doğurganlık değerlendirmesi, eşi ile birlikte yapılmalıdır. Değerlendirme sonucunda azospermi veya çok az miktarda sperm hücresinin bulunduğu şiddetli oligozoospermi tespit edilmiş ise, tam bir tıbbi geçmiş, fizik muayene ve laboratuvar testleri istenir. Teşhisin son aşaması için bazı durumlarda bir testis biyopsisi de gerekebilir. Bu prosedür ile testisten küçük bir doku parçası alınır ve azosperminin tıkanma veya sperm üretimi ile ilgili bir sorundan kaynaklandığı görülebilir. Tüm bu tetkikler neticesinde üreme tıbbı ve cerrahisi konusunda uzmanlaşmış bir ürolog, kişi için en uygun olan sperm alma yöntemini seçecektir.
Her tekniğin avantajları ve dezavantajları vardır. Doğru yöntemin seçilmesi, başarılı bir gebeliğin önemli bir adımı olacaktır.
Testis sperm aspirasyonu (TESA) nedir?
TESA, tüp bebek tedavisi veya mikroenjeksiyon için gerekli olan spermlerin alındığı bir prosedürdür. Genellikle lokal anestezi ile yapılır ve kadın partnerinin yumurta alımı ile koordine edilir. Testisin içerisine bir iğne iletilir ve spermler aspire edilir. TESA, obstrüktif azospermi teşhis edilen veya vazektomi yapılan erkeklerde tercih edilir. Bazı durumlarda TESA, yeterli doku veya spermi sağlayamadığı için açık bir testis biyopsisi gerekir.
Perkütan Epididim Sperm Aspirasyonu (PESA) nedir?
PESA, vazektomi veya enfeksiyon nedeniyle oluşan obstrüktif azospermi durumunda tercih edilen sperm toplama yöntemlerinden biridir. Lokal anestezi ile yapılır ve kadın partnerinin yumurta alımı ile eş zamanlı olarak yürütülür. Bu teknikle ciltten görmeden iğne uygulandığı için az sayıda sperm elde etme, kanama veya sperm elde edememe gibi sorunlar yaşandığı için biz görerek mikroskop altında yapılan uygulama olan MESA işlemini kullanmaktayız.
Testis sperm ekstraksiyonu (TESE) nedir?
TESE, testiste küçük bir kesi yapılmasını ve doku örneği alınarak içerisinde sperm varlığının incelenmesini içerir. Programlanmış bir prosedür olarak yapılır veya kadın partnerinin yumurta alımı ile eş zamanlı yapılabilir. TESE, lokal veya genel anestezi altında uygulanabilir.
Mikro epididim sperm aspirasyonu (MESA) nedir?
MESA, vas deferensin konjenital bilateral yokluğu veya epididimal obstrüksiyonu olan erkekler için uygulanan bir işlemdir. Ameliyathanede genel anestezi veya lokal anestezi ile ameliyat mikroskobu kullanılarak yapılır. Skrotumun derisinde küçük bir bir kesi yapılır ve epididime ulaşılır. MESA, aspirasyon tekniklerine kıyasla çok fazla sayıda olgun sperm toplanmasına izin verir. Epididimden çıkan sıvı, sperm açısından incelenir. Hareketli spermler görülürse, hemen kullanım için alınır veya ileride kullanılmak üzere dondurulur.
Mikroskobik testiküler sperm ekstraksiyonu (Mikro TESE) nedir?
Mikro TESE, sperm üretim problemi olan ve azospermik erkekler için uygulanan bir işlemdir. Genel anesteziyle yapılır ve operasyon esnasında sperm hücrelerini görüntülemek için özel bir mikroskop kullanılır. MicroTESE, azospermik erkeklerde testis dokusundan hem sayı olarak fazla sayıda sperm elde etme hem de kaliteli sperm bulma oranlarını önemli ölçüde geliştirmiştir. Ayrıca, daha az testis dokusu alındığı için, testisten sperm elde etme yöntemleri arasında en güvenilir prosedürlerden biri olarak kabul edilmiştir.
Size yardımcı olabilecek bir yazımız var: Mikro TESE Operasyonu Nedir, Nasıl Yapılır?
