Hipogonadizm biokimyasal olarak serum testosteron düzeylerinde düşüklük ve fizyolojik olarak testis volümündeki düşüklüğe verilen addır. Primer veya sekonder nedenlere bağlı olabilir. Primer hipogonadizm nedenler ön hipofiz bezinden salgılanan FSH, LH normal veya yüksekliği durumunda testosteron seviyelerindeki düşük görülür. Buna örnek Klinefelter sendromudur. Sekonder hipogonadizm ise serum testosteron değerlerindeki düşüklük FSH ve LH seviyelerindeki düşüklükten kaynaklanır. Bu duruma örnek ise hipogonadotropik hipogonadizm hastalığıdır.
Erkeklerde hipogonadizm neden oluşur?
Erkeklerde hipogonadizm, testosteron seviyesinin düşük olduğunu gösterir. Testosteron, testislerde üretilir ve sesin kalınlaşması, yüz ve vücut kıllarının gelişimi, penis ve testislerin büyümesi gibi erkek özelliklerinin oluşması için önemlidir. Testisler, hipotalamus veya hipofiz bezini etkileyen durumlardan dolayı testosteron seviyelerinde düşüş oluşabilir. Hipogonadizm her yaşta meydana gelebilir ve hastalığın oluşma zamanlamasına bağlı olarak farklı semptomlar görülebilir.
Erkek hipogonadizmi iki gruba ayrılabilir.
- Klasik hipogonadizm, düşük testosteronun seviyelerinin spesifik bir tıbbi durumdan kaynaklanmasıdır. Klinefelter sendromu, Kallmann sendromu veya hipofiz tümörleri bu duruma örnektir.
Detaylarıyla anlattık: Klinefelter Sendromu Nedir, Belirtileri Nelerdir?
İki tür klasik erkek hipogonadizmi vardır.
- Birincil veya primer hipogonadizm; düşük seviyedeki testosteronun, testisleri etkileyen koşullardan kaynaklandığı durumlarda ortaya çıkar. Birincil hipogonadizm aynı zamanda hipergonadotrofik hipogonadizm olarak da adlandırılır. Hipofiz bezi, çok fazla luteinize edici hormon (LH) ve folikül stimüle edici hormon (FSH) üretir ve testisleri daha fazla testosteron üretmeye teşvik eder. Fakat testislerde problem olduğu için artan gonadotropin seviyelerine cevap verilemez ve çok az testosteron üretilir. Birincil hipogonadizmi olan bazı hastalarda, testosteron düzeyleri normal aralıkta olabilir. Ancak, artmış LH ve FSH hormonları, hipofiz bezinin bir eksikliği telafi etmeye çalıştığını gösterir ve tedaviye ihtiyaç duyulabilir.
Kabakulak gibi inflamasyonlar, testislere uygulanan kemoterapi veya radyoterapi, testislerin skrotuma inmemesi, genetik hastalıklar (Klinefelter Sendromu) bazı otoimmün hastalık tipleri birincil hipogonadizme neden olabilir.
- İkincil veya sekonder hipogonadizm, hipofiz bezinin işlevini etkileyen koşullardan kaynaklanır. Ayrıca düşük LH ve FSH seviyelerine bağlı olarak hipogonadotropik hipogonadizm olarak bilinir ve testosteron üretiminin azalmasına neden olur.
Hipofiz tümörleri ve tedavisi, izole hipogonadotrofik hipogonadizm, anabolik steroidlerin kullanımı, Prader-Willi sendromu gibi durumlar ikincil hipogonadizme yol açabilir.
- Geç başlangıçlı hipogonadizm ise; testosteron seviyelerindeki düşüşün obezite, diyabet gibi yaşlanma veya yaşa bağlı hastalıklar nedeniyle meydana gelmektedir. 40 yaşın üzerindeki erkeklerde görülme oranı yaklaşık %2’dir.
Hipogonadizm belirtileri nelerdir?
Erkeklerde sıkça görülen hipogonadizm belirtileri şöyledir:
- Testis gelişimi ve penisin büyümesi eksikliği
- Gecikmiş kemik yaşı
- Yetersiz ereksiyon, libido kaybı ve zayıf cinsel performans
- Sürekli yorgunluk
- Motivasyon ve konsantrasyon kaybı
- Ruh hali değişiklikleri
- Artan vücut yağı
- Meme dokusunun büyümesi
- Azalmış kas kütlesi ve fiziksel güç
- Ciltte buruşuk görünüm
- Aşırı terleme
Hipogonadizm tedavi yöntemleri nelerdir?
Erkeklerde ise testosteron seviyelerini yükseltmek için, testosteron takviyeleri verilmelidir. Hastanın prostat kanseri varsa testosteron verilmemelidir. Bunun nedeni tümörün daha hızlı büyüme ihtimalidir. Testosteron ile tedaviye başlamadan önce, 50 yaşının üzerindeki erkeklerde prostat spesifik antijen adı verilen ve prostat tarafından üretilen bir hormonu ölçmek için bir kan testi yapılmalıdır.
Hipogonadizm, hipofiz bezindeki bir tümörden kaynaklanıyorsa; tümörü küçültmek veya çıkarmak için radyasyon, ilaç veya ameliyat gerekebilir.
Hipogonadizm ilaçları nelerdir?
Hormon ilaçlarının birçok farklı formu bulunmaktadır.
- Enjekte edilebilir ilaçlar, hekimlerin uygun gördüğü aralıklarla kaslara uygulanabilir.
- Haplar, genellikle her gün gerektiği dozajlarda alınmalıdır.
- Jeller, her gün cilt üzerine sürülerek kullanılır.
- İmplantlar, cildin altına yerleştirilmiş küçük nesnelerdir ve günümüzde sık kullanılmamaktadır.
Eğer testosteron değerlerinde düşüklük var ise ilaç tedavisi nasıl uygulanır?
Bu sorunun cevabı testosteronun neden düşük olduğuna ve hastanın infertilite (kısırlık) problemi olup olmadığına bağlıdır. Eğer erkekte çocuk sahibi olma ile ilgili problem yoksa ereksiyon problemi, cinsel isteksizlik veya diğer hipogonadizm problemleri varsa testosteron ilaçları kullanılabilir.
İnfertilite problemi olan ve çocuk sahibi olmak isteği olan erkekte tedavi amacıyla kesinlikle testosteron ilaçları verilmemelidir. Dışarıdan verilen testosteron ilaçları testislerin testosteron yapımını baskılar, sperm üretimini durdurur.
Bunlara da göz atabilirsin: Testosteron Düşüklüğü Tedavisi
Hangi ölçüm daha doğru: Total veya serbest testosteron?
Testosteron serumda iki formda mevcuttur: Bağlı ve serbest. Testosteron serumda %98 oranında seks hormonu bağlayıcı globüline (SHBG) bağlı olarak bulunur. Geri kalan %2 ise biolojik olarak aktif olan serbest formudur.
Birçok durumda sadece total testosteron bakılması yeterlidir. Ancak SHBG arttığı veya azaldığı durumlarda serbest ve total testosteron arasında fark artar. Örneğin hipertiroidi, epilepsi, obesite. Bu nedenle bu durumlardaki erkeklerde her ikisine de kontrol etmek gerekir.
Günün hangi saatinde ölçüm yapılmalıdır, zaman önemli mi?
Gün içerisinde sabah saatlerinde testoteron değerleri yüksek olduğundan erken sabah saatlerinde almak önemlidir.
Sperm üretim bozukluğu olan azoospermik ve hipogonadizm olan erkeklerde nasıl tedavi uygulanır?
Sperm üretim bozukluğuna bağlı azoospermik erkeklerde FSH yüksek ve testosteron değerleri normalin altında ise mikro TESE öncesi testosteron seviyelerini normal sınırlara ulaştıracak tedaviler kullanmaktayız. Bu tedavileri 3-6 ay kadar verdikten sonra eğer hala azoospermi durumu devam ediyorsa mikro TESE ile sperm araştırma işlemi yapılır.
